Nadolany

Historię wsi Nadolany rozpoczynamy od roku 1366, kiedy to król Kazimierz III Wielki wydał przywilej lokacyjny wsi nad potokiem Pielnica. Chociaż wzmianka na temat Nadolan, jako przedmieścia Nowotańca pojawiła się w 1444 roku, to wykopaliska odnalezione w Pielni, nieopodal granicy z Nadolanami, świadczą o neolitycznych korzeniach osadnictwa na tym terenie. Wieś graniczy z Nowotańcem, Pielnią i Odrzechową. W latach 1444 do 1479 Nadolany należały do Jana Bala s. Matiasza, a kolejnymi właścicielami byli Wzdowscy, Stanowie, Bukowscy, Bronieccy, Gumowscy i Sas-Jaworscy. Od 1589 r. Nadolany były już odrębną wsią, zamieszkaną głównie przez Polaków. Zabudowania wiejskie tzw. łańcuchówka ciągnęły się wzdłuż rzeki Pielnica, która swoje źródła bierze na północnych stokach karpackiego pasma Bukowicy. Domy budowane były jak najbliżej wody, przeważały kurne chaty z drewna, kryte snopkami. Pod jednym dachem mieściła się izba, komora, a sień oddzielała je od części przeznaczonej dla zwierząt. Chałupy nie miały zdobień, jedynie na środkowym tragarzu wycinano krzyż lub zdobienia karpackie w formie „kwiatu życia” i datę budowy.

Mieszkańcy Nadolan byli w większości rolnikami, ściśle związanymi z kapryśną aurą. Większość cierpiała głód na przednówku. Szczególnie ciężkie i tragiczne w skutkach okazały się lata 1789 gdzie miejscową ludność dziesiątkowała epidemia tyfusu jak i rok 1844 gdzie słotne lato, głód i brak dostatecznej higieny zdziesiątkował mieszkańców Nadolan epidemią cholery – świadectwem tego są kroniki parafialne i aż dwa cmentarze „choleryczne” z dala od wioski. Jeden na wzgórzu zwanym „drugą pańską górą” na wschód od Nowotańca a drugi na Wygnance przy granicy z polami Odrzechowy. Ciała często grzebano we wspólnej mogile i posypywano wapnem w celu dezynfekcji.
Przednówek stał się codziennością, ludzie z konieczności żywili się gorczycą i lebiodą, a pańszczyzna, która została zniesiona dopiero w 1846 roku, była dodatkowym obciążeniem. Okoliczności te spowodowały w latach 1848-1866 ( po Wiośnie Ludów ) masową emigrację ludności na Węgry, a w latach 1866-1914 do USA i Francji.
W roku 1898 wieś liczyła 607 mieszkańców i 112 domów, łącznie z przysiółkiem Wygnanka oddzielonym od głównej grupy zabudowań rolami i pastwiskami. W 1928 roku we wsi znajdowała się stolarnia, kuźnia, sklep, szewc oraz młyn i tartak, należący do ówczesnego właściciela wsi Zenona Krzywkowicz-Poźniaka (do 1944r.). Jego własnością był też dwór, 81 domów włościańskich i 1 chałupniczy.  

Do 1946 we wsi znajdował się dwór właścicieli Nadolan. Z dworu zachowało się kilka pamiątek m.in. kałamarz, zegar, klamka, kufer, koła, lustro 

I wojna światowa przyniosła wsi wiele tragedii i zniszczeń. W maju 1915 r. wojska rosyjskie wyparły stąd Austriaków, a następnie w Wigilię Bożego Narodzenia wojska austriackie zaatakowały Rosjan. W okolicach Wygnanki doszło do walki na bagnety, a krzyki i jęki rannych żołnierzy słychać było aż do Nadolan. Spłonęły wówczas domy na Wygnance, a także kilka w Nadolanach. Mężczyźni z Nadolan zostali wcieleni do armii Austro-Węgier.
II wojna światowa przyniosła kolejne żniwo śmierci i zniszczenia. 10 września 1939 roku w niedzielę rano Niemcy zajęli Nowotaniec i Nadolany. Mieszkańcy byli przymuszani do pracy przy budowie umocnień bądź wywożeni na przymusowe roboty do Niemiec. 9 sierpnia 1944 r. 383 pułk z 12 dywizji pod dowództwem pułkownika Docenki, zaatakował Pielnię. Doszedł w boju aż do Nadolan, zamykając Niemcom drogę ucieczki w kierunku Rymanowa. Niemcy uciekali górą przez Bukowsko do Wisłoka. 12 sierpnia Niemcy zaatakowali ponownie Nadolany i Odrzechowe, odrzucili wojska radzieckie do Nowosielec i Zarszyna. Front ustabilizował się dopiero we wrześniu 1944 r. W wyniku działań wojennych w Nadolanach zostało spalonych 115 domów i zginęło dziewięć osób.
Jednym ze spalonych w trakcie wojny budynków, był budynek szkoły, więc zanim została odbudowana, początkiem 1945 roku lekcje odbywały się najpierw w budynku podworskim Poźniaka, następnie w domu Augustyna Kawy a później w domu Wiktora Drozda. Budowę rozpoczęto w 1948 roku a 1 września 1950 roku oddano szkołę do użytku.

W latach 1948-1949 z funduszy państwowych wybudowano 8 budynków murowanych, co przyczyniło się do powstania przysiółka „Równie”, gdzie do tego okresu było tylko 3 domy.

Po wojnie życie powoli wracało do normy, chociaż jeszcze do roku 1947 nie było bezpiecznie z uwagi na działania band UPA. Po stopniowej stabilizacji na mocy dekretu władzy ludowej z 6 września 1944 r. chłopi otrzymali ziemię z parcelacji posiadłości Poźniaka. Pomimo późniejszej komasacji gruntów, uprawa roli nie gwarantowała przetrwania, dlatego mieszkańcy szukali dodatkowych dochodów. Nadolany zasłynęły z produkcji wyrobów z drewna, były to m.in. łyżki i warzochy, łyżki do pierogów, wrzeciona, niecki, szufle tzw. siedlaczki, wieszaki na ubrania, karnisze, zabawki, kołatki itp. Jedna z rodzin trudniła się przed I wojną światową wyrobem drewnianych chodaków. Rodzina Ołowianych rozpoczęła wyrób solniczek, Kazimierz Łuczyński wyrabiał wieszaki i karnisze. Najlepszą opinią cieszyły się łyżki rodziny Drozd, Majka, Słysz Sabat i Serwońskich. Produkty sprzedawano domokrążnie lub wożono na targi do Bukowska, Sanoka czy Rymanowa, często miały grawer pod spodem od pierwszej litery nazwiska. W 1984 r. w Nadolanach pracowało już tylko 4 mężczyzn jako łyżkarze.

W latach 1947-49 rozkwitało życie kulturalne, reaktywowano działalność grupy teatralnej z Nadolan. Nauczyciel Leopold Bielawski, był jednym z głównych inicjatorów tych ruchów, jak również dzięki jego staraniom i wkładowi finansowemu, przystąpiono w 1958 r. do budowy Domu Ludowego. 

Z przekazu najstarszych mieszkańców Nadolan wynika, że jeszcze przed II wojną Wincentyna Żmigrodzka (z d. Pawiak) wraz z Anną Kwarciak (z d. Szatkowską) założyły Koło Gospodyń Wiejskich, które działało do roku 1999. Reaktywacja KGW nastąpiła 6 marca 2016 r.